Een energiegemeenschap is een term die is bedacht door REScoop.eu. Na een driejarig onderzoek naar wat er gebeurde in Europa op het gebied van lokale initiatieven van burgers in de energietransitie, werd duidelijk dat er een onderscheidende, andere partij actief was in de Europese markt die niet als zodanig was gedefinieerd. Deze partij organiseerde lokale burgers en bedrijven op lokaal niveau om zelf duurzame energie te produceren en te consumeren zonder winstoogmerk. Dit heeft een proces in gang gezet om tot een definitie te komen in de Europese regelgeving. De meeste van deze initiatieven waren georganiseerd als coöperatie en vrijwel allemaal voldeden ze aan de internationale coöperatieve principes. Echter, in sommige landen bestaat de juridische rechtsvorm "coöperatie" niet, en kon de EU de nieuw te definiëren organisatie niet simpelweg een ‘energy cooperative’ noemen. REScoop.eu heeft toen geopteerd voor een beschrijvende definitie van de "energy community", oftewel de energiegemeenschap.

Omdat in 2018-2019 twee verschillende Europese richtlijnen werden vernieuwd, zijn er twee aparte processen op gang gekomen om deze organisatie te definiëren. Hieruit zijn twee definities ontstaan: de Hernieuwbare Energie Gemeenschap, die gedefinieerd wordt in de Hernieuwbare Energie Richtlijn, en de Energiegemeente van Burgers, die in de Elektriciteitsmarkt Richtlijn is opgenomen. Beide definities komen grotendeels overeen, maar er zijn enkele verschillen.

In Nederland is ervoor gekozen om geen twee afzonderlijke definities in de wet op te nemen, maar om een tweetrapsdefinitie te hanteren. Een juridische entiteit wordt beschouwd als een burgerenergiegemeenschap wanneer zij:

• in haar statuten vastlegt dat participatie open en vrijwillig is, oftewel dat leden het recht hebben om de gemeenschap te verlaten, en
• dat de feitelijke zeggenschap bij de leden ligt.

Om daarnaast een hernieuwbare energiegemeenschap te worden, kunnen extra vereisten in de statuten worden opgenomen. In Nederland is hieraan specifiek toegevoegd dat de statuten kunnen bepalen dat er gelijk stemrecht is voor alle leden.

Een gemeenschap die aan deze extra eisen voldoet, wordt beschouwd als een hernieuwbare energiegemeenschap, of zoals in de Nederlandse wet beschreven:

Dit onderscheid is belangrijk omdat de hernieuwbare energiegemeente voorkomt in de Hernieuwbare Energie Richtlijn en verbonden is aan het faciliterend kader dat een overheid verplicht is op te stellen. Met andere woorden, wanneer de Nederlandse overheid een faciliterend kader ontwikkelt, geldt dit voor energiegemeenschappen die hernieuwbare energieprojecten realiseren.

• Bekijk de definitie uit de Energiewet